💠 استاد ابوالحسن گرامی هم به سفری ابدی رفت 

  ✍ سیدمحسن محسنی

با دریغ بسیار یکی دیگر از یاران ما رهسپر دیار خاموشان شد.
استاد ابوالحسن گرامی از خاندان اصیل و علمی و نامدار قمی بعد از مدتی بیماری بدرود زندگانی گفت و جمع قم‌دوستان و قم‌پژوهان را کوچک‌تر کرد.
مرحوم ابوالحسن گرامی دبیر تاریخ دبیرستان‌های قم بود. او  بسیار خوش‌برخورد و مردمدار و ادب‌مدار بود.  بسیاری از دانش‌آموزان وی بعدها سمت‌های مهم سیاسی یافتند و بسیاری در مناصب علمی معتبر صاحب کرسی درس و درمان شدند.
یکی از ویژگی‌های آن مرحوم علاقه‌مندی به مطالعات مربوط به قم بود. از روی همین علاقه موضوع رساله مربوط به درجه لیسانسش در حوالی سال ۱۳۵۰ را بررسی اجتماعی و جمعیتی و مردم‌شناسی شهر قم قرار داد که با توجه به قدمت آن هم‌اکنون ارزش علمی و منبعی دارد. او بعد از بازنشستگی این مطالعات را ادامه داد و در دوران کهولت و بیماری با تلاشی مستمر توانست "محلات قدیم قم" را به صورت مصور منتشر کند که اینک نایاب شده است.  من شاهد بودم که برای گردآوری مطالب و عکس‌های کتاب با وجود آن که به‌سختی می‌توانست راه برود و چشم‌هایش هم تازه از زیر تیغ جراحی بیرون آمده بود تا انتشار کتاب دست از تلاش نکشید. آن مرحوم در این کتاب با بزرگواری از شاگرد کوچکش هم یاد کرده است. جز آن در دورانی که نفسی و رمقی داشت دانشجویان معماری و شهرسازی به دور او چون پروانه‌هایی به گرد شمع جمع بودند و از اطلاعات و راهنمایی‌هایش به صورت میدانی بهره می‌بردند؛ بدان نشان که بسیاری از آنها را در مجله ارزشمند "پنجره " که دیگر انتشار نمی‌یاید، منتشر کردند.
 یکی دیگر از کارهایش تحقیق در خصوص مکتب خانه‌های قم بود که متاسفانه با وجود گردآوری اطلاعات بسیار نابی به علت بیماری نتوانست منتشر کند. یادم هست اطلاعات مربوط به مکتب خانه‌ها و خانم باجی‌های  محلات کوچه نو و الوندیه را به ایشان دادم. این اواخر چندین بار از او تقاضا کردم این کتاب را به سرانجام برساند. امیدوارم بازماندگان علم دوست و بزرگوارش یاری کنند تا این اثر ارزشمند برای مطالعات قم‌شناسی به مرحله چاپ و نشر برسد.
او تا توان داشت جلسات بنیاد قم‌پژوهی را از دست نمی‌داد و گاه به مقتضای مقام و حالِ جلسه حضار را از اطلاعات سودمند خود بهره‌مند می کرد. هنگام صحبت، شنونده ادب خاندانی و اصالت او را به‌خوبی درمی‌یافت. جز آن در آغاز و پایان جلسات محل رجوع دانشجویان برای تعیین موضوع پایان‌نامه‌ها بود و برای تکمیل و ارتقای سطح آنها از هیچ کوششی فروگذار نمی‌کرد. این هم باید گفته شود که مستندسازان و کارگردانان در بسیاری از برنامه های مستند تلویزیونی از محضرش بهره برده‌اند.
یادش جاودان و روحش شادان
۱۴۰۲/۰۷/۰۳
#بنیاد_قم_پژوهی
@qompajoohi