مبانی شعر (۴)
قالب‌های شعر کلاسیک: مثنوی
قالب مثنوی دو ویژگی دارد: ۱. در هر بیت، قافیه عوض می‌شود. ۲. در هر بیت، مصراع‌ها حتما هم‌قافیه‌اند.
در این قالب، ردیف نیز (در صورت استفاده)، مثل قافیه، از بیتی به بیت دیگر عوض می‌شود. البته از یاد نبریم که در شعر، اساساً استفاده از ردیف، اختیاری است.
بشنو از نِی چون حکایت می‌کند
از جدایی‌ها شکایت می‌کند
کز نِیِستان تا مرا بُبْریده‌اند
در نَفیرم مرد و زن نالیده‌اند
مولانا
در بیت اول این شعر، دو واژه «حکایت» و «شکایت» قافیه هستند. واژه «می‌کند» نیز ردیف است؛ چون در هر دو مصراع، بدون تغییر معنی، دقیقا تکرار می‌شود. در بیت دوم نیز دو واژه «ببریده‌اند» و «نالیده‌اند» قافیه هستند.
همان طور که ملاحظه می‌کنید، در هر بیت، مصراع‌ها هم‌قافیه‌اند. در ضمن، با ورود به بیت بعدی، قافیه عوض می‌شود.
برای درک بهتر این قالب، هجده بیت نخست مثنوی معنوی مولانا را بخوانید.
بهتر است شاعران نوآموز، سرودن شعر کلاسیک را با این قالب آغاز کنند؛ چون برای انتخاب قافیه، در مقایسه با غزل و قصیده، آزادی عمل کامل دارند.
همین ویژگی ارزشمند و استثنایی مثنوی، به شاعران نام‌دار ادبیات فارسی فرصت داد تا داستان‌ها و روایت‌های بلند را در این قالب ارائه کنند؛ بدون آن که در قید و بند قافیه گرفتار شوند.
از نمونه‌های مشهور این قالب، غیر از مثنوی معنوی مولانا، می‌توان شاهنامه فردوسی و لیلی و مجنون نظامی را نام برد.
#مبانی_شعر
(این مطلب را با هدف گردش و گسترش دانش دست به دست کنید.)
@noqalam
قالب‌های شعر کلاسیک: مثنوی
قالب مثنوی دو ویژگی دارد: ۱. در هر بیت، قافیه عوض می‌شود. ۲. در هر بیت، مصراع‌ها حتما هم‌قافیه‌اند.
در این قالب، ردیف نیز (در صورت استفاده)، مثل قافیه، از بیتی به بیت دیگر عوض می‌شود. البته از یاد نبریم که در شعر، اساساً استفاده از ردیف، اختیاری است.
بشنو از نِی چون حکایت می‌کند
از جدایی‌ها شکایت می‌کند
کز نِیِستان تا مرا بُبْریده‌اند
در نَفیرم مرد و زن نالیده‌اند
مولانا
در بیت اول این شعر، دو واژه «حکایت» و «شکایت» قافیه هستند. واژه «می‌کند» نیز ردیف است؛ چون در هر دو مصراع، بدون تغییر معنی، دقیقا تکرار می‌شود. در بیت دوم نیز دو واژه «ببریده‌اند» و «نالیده‌اند» قافیه هستند.
همان طور که ملاحظه می‌کنید، در هر بیت، مصراع‌ها هم‌قافیه‌اند. در ضمن، با ورود به بیت بعدی، قافیه عوض می‌شود.
برای درک بهتر این قالب، هجده بیت نخست مثنوی معنوی مولانا را بخوانید.
بهتر است شاعران نوآموز، سرودن شعر کلاسیک را با این قالب آغاز کنند؛ چون برای انتخاب قافیه، در مقایسه با غزل و قصیده، آزادی عمل کامل دارند.
همین ویژگی ارزشمند و استثنایی مثنوی، به شاعران نام‌دار ادبیات فارسی فرصت داد تا داستان‌ها و روایت‌های بلند را در این قالب ارائه کنند؛ بدون آن که در قید و بند قافیه گرفتار شوند.
از نمونه‌های مشهور این قالب، غیر از مثنوی معنوی مولانا، می‌توان شاهنامه فردوسی و لیلی و مجنون نظامی را نام برد.
#مبانی_شعر
(این مطلب را با هدف گردش و گسترش دانش دست به دست کنید.)
@noqalam
مبانی شعر (۵)
قالب‌های شعر کلاسیک: قصیده و غزل
قصیده و غزل دو ویژگی مشترک دارند: ۱. در بیت اول، هر دو مصراع هم‌قافیه‌اند. ۲. در کل شعر، همه مصراع‌های زوج هم‌قافیه‌اند.
روزی که زیر خاک، تن ما نهان شود
وآن‌ها که کرده‌ایم یکایک عیان شود
یا رب به فضل خویش ببخشای بنده را
آن دم که عازمِ سفرِ آن جهان شود
سعدی
«نهان» و «عیان» قافیه‌های دو مصراع، در بیت اول است. در ضمن، «جهان» قافیه مصراع چهارم است.
این قصیده سعدی بیش از پنجاه بیت دارد. در ادامه قصیده، در مصراع‌های زوج، قافیه‌ها از این قرار است: کامران، روان، ناتوان و... .
همان طور که ملاحظه می‌کنید در بیت اول، هر دو مصراع هم‌قافیه‌اند. همچنین، در کل شعر، همه مصراع‌های زوج هم‌قافیه‌اند.
تعداد ابیات قصیده به طور معمول بین پانزده تا هفتاد و گاهی هشتاد بیت است. در مقابل، غزل از قصیده کوتاه‌تر، و معمولا بین پنج تا پانزده بیت است.
خوش است خلوت، اگر یار، یار من باشد
نه من بسوزم و او شمعِ انجمن باشد
من آن نگینِ سلیمان به هیچ نَستانم
که گاه‌گاه بر او دستِ اَهْرِمَن باشد
حافظ
«من» و «انجمن» قافیه‌های دو مصراع، در بیت اول است. در ضمن، «اهرمن» قافیه مصراع چهارم است.
این غزل حافظ کمتر از ده بیت دارد. در ادامه غزل، در مصراع‌های زوج، قافیه‌ها از این قرار است: سُخن، وطن و... .
همان طور که ملاحظه می‌کنید در بیت اول، هر دو مصراع هم‌قافیه‌اند. همچنین، در کل شعر، همه مصراع‌های زوج هم‌قافیه‌اند.
به اعتقاد برخی، با گذشت زمان، قسمت ابتدایی قصیده، از آن جدا شد و نام غزل به خود گرفت. بنا بر این ادعا، می‌توان گفت غزلْ به نوعی فرزند قصیده است.
قصیده در مقایسه با غزل، رسمیت بیشتری دارد و با توجه به طول آن (هفتاد بیت) در مراسم‌ها و برای موضوعات جدی (مسائل اجتماعی، پند و اندرز و...) مناسب‌تر است.
در گذشته، شاعران از این قالب، به طور خاص برای مدح و ثنا در دربار پادشاهان استفاده می‌کردند.
در مقابل، غزل بیشتر مناسب خلوت است و برای موضوعات عاشقانه و عارفانه به کار می‌رود. البته امروزه، تقریبا تمام موضوعات، از جمله مسائل سیاسی و اجتماعی را در این قالب می‌توان بیان کرد.
غزل در طول تاریخ، مخصوصا از قرن ششم هجری به بعد، نزد مردم و شاعران، چنان محبوبیت یافت که به مرور بقیه‌ی قالب‌ها را کنار زد؛ طوری که امروزه، می‌توان گفت بخش عمده اشعار فارسی، در این قالب است.
سعدی و حافظ، از غزل‌سراهای برتر در تاریخ شعر فارسی هستند. از غزل‌سراهای معاصر، شهریار، رهی معیری، هوشنگ ابتهاج، سیمین بهبهانی، محمدعلی بهمنی، حسین منزوی، قیصر امینپور و فاضل نظری را می‌توان نام برد.
#مبانی_شعر
(این مطلب را با هدف گردش و گسترش دانش دست به دست کنید.)
@noqalam
قالب‌های شعر کلاسیک: قصیده و غزل
قصیده و غزل دو ویژگی مشترک دارند: ۱. در بیت اول، هر دو مصراع هم‌قافیه‌اند. ۲. در کل شعر، همه مصراع‌های زوج هم‌قافیه‌اند.
روزی که زیر خاک، تن ما نهان شود
وآن‌ها که کرده‌ایم یکایک عیان شود
یا رب به فضل خویش ببخشای بنده را
آن دم که عازمِ سفرِ آن جهان شود
سعدی
«نهان» و «عیان» قافیه‌های دو مصراع، در بیت اول است. در ضمن، «جهان» قافیه مصراع چهارم است.
این قصیده سعدی بیش از پنجاه بیت دارد. در ادامه قصیده، در مصراع‌های زوج، قافیه‌ها از این قرار است: کامران، روان، ناتوان و... .
همان طور که ملاحظه می‌کنید در بیت اول، هر دو مصراع هم‌قافیه‌اند. همچنین، در کل شعر، همه مصراع‌های زوج هم‌قافیه‌اند.
تعداد ابیات قصیده به طور معمول بین پانزده تا هفتاد و گاهی هشتاد بیت است. در مقابل، غزل از قصیده کوتاه‌تر، و معمولا بین پنج تا پانزده بیت است.
خوش است خلوت، اگر یار، یار من باشد
نه من بسوزم و او شمعِ انجمن باشد
من آن نگینِ سلیمان به هیچ نَستانم
که گاه‌گاه بر او دستِ اَهْرِمَن باشد
حافظ
«من» و «انجمن» قافیه‌های دو مصراع، در بیت اول است. در ضمن، «اهرمن» قافیه مصراع چهارم است.
این غزل حافظ کمتر از ده بیت دارد. در ادامه غزل، در مصراع‌های زوج، قافیه‌ها از این قرار است: سُخن، وطن و... .
همان طور که ملاحظه می‌کنید در بیت اول، هر دو مصراع هم‌قافیه‌اند. همچنین، در کل شعر، همه مصراع‌های زوج هم‌قافیه‌اند.
به اعتقاد برخی، با گذشت زمان، قسمت ابتدایی قصیده، از آن جدا شد و نام غزل به خود گرفت. بنا بر این ادعا، می‌توان گفت غزلْ به نوعی فرزند قصیده است.
قصیده در مقایسه با غزل، رسمیت بیشتری دارد و با توجه به طول آن (هفتاد بیت) در مراسم‌ها و برای موضوعات جدی (مسائل اجتماعی، پند و اندرز و...) مناسب‌تر است.
در گذشته، شاعران از این قالب، به طور خاص برای مدح و ثنا در دربار پادشاهان استفاده می‌کردند.
در مقابل، غزل بیشتر مناسب خلوت است و برای موضوعات عاشقانه و عارفانه به کار می‌رود. البته امروزه، تقریبا تمام موضوعات، از جمله مسائل سیاسی و اجتماعی را در این قالب می‌توان بیان کرد.
غزل در طول تاریخ، مخصوصا از قرن ششم هجری به بعد، نزد مردم و شاعران، چنان محبوبیت یافت که به مرور بقیه‌ی قالب‌ها را کنار زد؛ طوری که امروزه، می‌توان گفت بخش عمده اشعار فارسی، در این قالب است.
سعدی و حافظ، از غزل‌سراهای برتر در تاریخ شعر فارسی هستند. از غزل‌سراهای معاصر، شهریار، رهی معیری، هوشنگ ابتهاج، سیمین بهبهانی، محمدعلی بهمنی، حسین منزوی، قیصر امینپور و فاضل نظری را می‌توان نام برد.
#مبانی_شعر
(این مطلب را با هدف گردش و گسترش دانش دست به دست کنید.)
@noqalam