آموزش شعر (۱)

در این جلسه با سه عنصر اصلی شعر کلاسیک فارسی آشنا می‌شویم: موسیقی، معنا و مضمون، خیال.

موسیقی خود چند زیرشاخه دارد: وزن، قافیه و برخی از آرایه‌های لفظی مثل جناس.

شعر کلاسیک قالب‌های مختلف دارد؛ مثل غزل، مثنوی، چارپاره، دوبیتی و رباعی.

از شاعران نام‌دار کلاسیک می‌توان رودکی، فردوسی، خیام، نظامی، عطار، مولانا، سعدی، حافظ، شهریار، هوشنگ ابتهاج و سیمین بهبهانی را نام برد.

#آموزش_شعر

@noqalam

آموزش شعر (۲)

در این جلسه، با کوچک‌ترین واحد آوایی زبان (واج) آشنا می‌شویم. همچنین شمارش واج‌ها را می‌آموزیم.

تذکر: یادگیری واج پیش‌نیاز یادگیری «هجا» است. تشخیص هم‌وزن بودن دو عبارت یا دو مصراع، وابسته به یادگیری هجا است.

تمرین:

تعداد و نوع واج‌ها را در این واژه‌ها مشخص کنید: مادر، ایران، جزیره، خواهر، خورشید.

#آموزش_شعر

@noqalam

آموزش شعر (۳)

در این جلسه، با انواع هجا آشنا می‌شویم.

تذکر: تشخیص هم‌وزن بودن دو عبارت یا دو مصراع، وابسته به یادگیری هجا است.

تمرین

تعداد و نوع هجاها را در این واژه‌ها مشخص کنید: همه، خانه، قَسَم، خواهر، جزیره.

#آموزش_شعر

@noqalam

آموزش شعر (۴)

در این جلسه، با دو شرط هم‌وزن بودن مصراع‌ها آشنا می‌شویم:

. برابری تعداد هجاها
. هم‌جنس بودن هجاها

تذکر: این دو شرط در حالت معمول است؛ وگرنه مفهوم وزن، چندین و چند استثنا دارد.

تمرین: با توجه به دو شرط هم‌وزن بودن، آیا این دو مصراع هم‌وزن هستند؟ چرا؟

جوانی شمع ره کردم که جویم زندگانی را (شهریار)
چه خوش صید دلم کردی بنازم چشم مستت را (حافظ)

#آموزش_شعر

@noqalam

آموزش شعر (۵)

در این جلسه، با ساختار وزن آشنا می‌شویم و یاد می‌گیریم وزن شعر کلاسیک از هم‌نشینی چند رکن پدید می‌آید.

«رُکن» واحد آوایی بزرگ‌تر از هجا است. بسته به این که چند هجا با چه آرایشی در کنار هم قرار گیرد، رکن‌های گوناگون خواهیم داشت.

مثلا رکن «مفاعیلن» چهار هجا دارد: یک هجای کوتاه و سه هجای بلند.

یکی از روش‌های مرسوم در ساخت وزن «تکرار رکن» است. در این روش سه یا چهار بار رکن را تکرار می‌کنیم: مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن.

مثال: این بیت در وزن «مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن» است:

جوانی شمع ره کردم که جویم زندگانی را
نجستم زندگانی را و گم کردم جوانی را (شهریار)

#آموزش_شعر

@noqalam

آموزش شعر (۶)

در این جلسه، با ردیف و قافیه آشنا می‌شویم و می‌آموزیم که ردیف عینا در سراسر شعر تکرار می‌شود و وجود آن در شعر غیرضروری است.

چند نوع قافیه داریم که در یکی از آن‌ها، از بقیه ساده‌تر است. در این نوع قافیه، هجای پایانی را جدا می‌کنیم و دنبال واژه‌های هماهنگ با آن می‌گردیم.

مثلا برای یافتن قافیه‌های کتاب باید دنبال واژه‌هایی بگردیم که به «اب» ختم می‌شوند؛ واژه‌هایی مثل مذاب، حباب، عذاب، حساب.

تمرین: طبق روش یاد شده در این جلسه، برای این واژه‌ها چند قافیه بیابید: بلور، تمیز، خروس، جنجال.

#آموزش_شعر

@noqalam

آموزش شعر (۷)

در این جلسه می‌آموزیم که برای سرودن شعر، ابتدا باید دنبال سوژه باشیم. سپس سوژه‌ی انتخابی را گسترش دهیم و در پایان آن را به شعر تبدیل کنیم.

تبدیل سوژه به شعر خود سه مرحله دارد: انتخاب قالب، انتخاب وزن، انتخاب قافیه (به ویژه برای سرودن غزل)

در آخر نیز نمونه‌ای از انتخاب و پرورش سوژه و تبدیل آن به شعر را در کنار هم تمرین می‌کنیم.

#آموزش_شعر

@noqalam