‍ #فلسفه_تاریخ_و_ضرورت_تحول_در_علوم_انسانی(1)
#محمد_مهدی_میرباقری

🔸#فلسفه_تاریخ، علمی نظری است که به تحلیل تاریخ به مثابه کلیتی فراگیر و منسجم و مبتنی بر روابط قاعده مند می پردازد، به گونه ای که نتایج آن معطوف به کارگردهای عینی است و در آن سوالاتی همانند علل پیدایش و تکامل تاریخ و مراحل آن، آغاز تاریخ و فرجام آن، نقش خالقیت و ربوبیت الهی و نیز اراده های انسانی در پیدایش و تحولات تاریخی، جبهه بندی و مرزبندی اصلی و فراگیر درون تاریخ و عوامل و ریشه های آن و غیره، مورد بحث و بررسی قرار گرفته و پاسخ می یابند.

🔻در بررسی #فلسفه_تاریخ_اسلامی پنج نکته اساسی را باید مورد توجه قرار داد:

1️⃣ فلسفه تاریخ اسلامی بر اساس اعتقاد به حاکمیت اراده و مشیت حق بر کل تاریخ بنا شده است. در یک نگاه کلان می توان اندیشه های فلسفه تاریخی را به دو گروه کلی تقسیم کرد. برخی جریان حرکت تاریخ را با صرف نظر از حاکمیت اراده خداوند تحلیل و برخی دیگر بر اساس حاکمیت اراده و مشیت خداوند متعال تفسیر می کنند. بنابراین طبق تحلیل اسلامی، تاریخ نه جلوه ای از جلوات ماده و بر آمده از ذات ماده است و نه جبر تاریخی بر پیشرفت و تکامل تاریخ حاکم می باشد، بلکه خلقت عالم و تاریخ و تکامل آن ناشی از #ربوبیت_الهی است.

2️⃣ بر اساس فلسفه تاریخ اسلامی، حرکت عالم رو به سوی کمال است. یعنی حرکت کلی عالم را به سمت #قرب خدای متعال تفسیر می کند و #پایان_تاریخ به کمال عبودیت و بندگی ختم می شود. شر در عالم صرفا وجه عدمی ندارد به این معنا که شر در تاریخ وجود دارد. اگر اراده مخلوقات در تاریخ واقع بشود شر هم اتفاق می افتد، البته شر مستند به اراده مخلوقات است، نه به اراده ربوبی واولیای معصوم علیهم السلام . هر کجا شر هست، شرک هم هست و لو شرک خفی. بنابراین ریشه شرور در #پرستش های انسانی ست. اگر انسان از مسیر پرستش خداوند متعال خارج شد، شر به وجود می آید، ولی این اراده های منفی درنهایت، منحل در اراده های مثبت می شوند؛ یعنی حرکت منفی آن ها در پایان، به اشتداد قرب جبهه حق منجر می شود و به این ترتیب در کل تاریخ منحل می گردد. پس حرکت کلی تاریخ مثبت است و به این معنا تاریخ تکامل دارد .

3️⃣ اراده های انسان ها در حرکت تاریخ نقش ایفا می کنند، لذا #حرکت_تاریخ دو سمت پیدا می کند و به دو جبهه تقسیم می شود: در یک جبهه، اراده هایی عمل می کنند که بر محور عبودیت خداوند متعال خضوع دارند یعنی اگرچه که حرکت ارادی است اما همانگ با ربوبیت تشریعی خداوند متعال واقع می شود و جبهه دیگر با سرکشی و استکبار خداوند متعال به وجود می آید هر یک از این دو جبهه در حرکت خود دنبال گسترش خویش هست و به همین دلیل #حق_و_باطل در تاریخ درگیر می شوند، اصلی ترین تعارضی که در تاریخ وجود دارد تعارض ایمان و کفر و عبودیت و استکبار هست. نکته مهم این است که گر چه اراده های انسانی در حرکت تاریخی حضور دارند ولی نقش آن ها نقش محوری نیست و سمت و سوی کل تاریخ با مشیت بالغه خداوند مشخص می شود و مشیت بالغه خداوند متناسب با حرکت کل، هر دو جبهه را امداد می فرماید.

4️⃣ چه در جبهه حق و چه در جبهه باطل همه اراده ها یکسان و هم عرض نیستند، بعضی از اراده ها، اراده های محوری در کل تاریخ هستند، یعنی کل حرکت تاریخ تحت تاثیر آن ها واقع می شود. انبیاء و اولیای الهی #محور_حق در طول تاریخ اند و باقی اراده ها به سبب قوت اراده های آنها در مسیر بندگی خدای متعال قرار می گیرند. و محور انبیا و اولیاء الهی نیز وجود مقدس #نبی_اکرم صلی الله علیه و آله و #اهل_بیت علیهم السلام هستند. اینان محور کل بندگی و پرستش در همه تاریخ اند. در جبهه مقابل هم اراده هایی وجود دارد که محور جریان کفر درعالم هستند، #ابلیس و بعضی #شیاطین انس که مقابل نبی اکرم صلی الله علیه و آله ایستادگی کردند محور کفر در طول تاریخ اند و استکبار در تاریخ به وسیله آن ها هدایت و سرپرستی می شود و دیگران به وسیله آن ها به طغیان و استکبار دعوت می شوند.

5️⃣ نکته پایانی هم این که محور کل در دو جبهه حق و باطل دارای موازنه یکسان نیستند، بلکه در برآیند تاریخ حتما «محورِ کل»، در جبهه عبودیت بر «محورِ کل» در جبهه باطل غلبه دارد، گرچه ممکن است کشمکش طولانی اتفاق بیافتد. یعنی ظرفیت عبادت نبی اکرم صلی الله علیه و آله و جبهه ایشان بر ظرفیت استکبار در جبهه باطل غالب است . ظهور این موضوع در عالم دنیا غلبه #تمدن_الهی بر #تمدن_مادی است. وقتی اراده های انسانی درهم تنیده می شود، نظام پیدا کرده و شکل تاریخی به خود می گیرد و ابعاد مختلف حیات اجتماعی انسان اعم از سیاست و فرهنگ و اقتصاد و ... را شکل می دهد ودر نتیجه تمدن ساخته می شود.

#فلسفه_تاریخ
#تمدن_مادی
#گفتمان_نخبگان_علوم_انسانی
@gnoe_ir

مفهوم دولت، حکومت، قانون و حق در دوران مدرن دستخوش تغییرات چشمگیری شده است. در گذشته، #دولت به عنوان یک اقتدار مطلق تلقی می‌شد که قدرت کنترل را بر همه جنبه‌های زندگی مردم داشت. اما با ظهور دموکراسی و فردگرایی، این دیدگاه تغییر کرده‌است.
در عصر مدرن، دولت و حکومت به عنوان یک قرارداد اجتماعی بین شهروندان و دولت آنها دیده می‌شود. حکومت مسئول حمایت از حقوق شهروندان و ارائه خدمات ضروری مانند مراقبت‌های بهداشتی، آموزشی و امنیتی است. همچنین انتظار می‌رود که دولت رشد اقتصادی را ارتقا دهد و محیطی باثبات برای رونق کسب و کار ایجاد کند. مفهوم دولت نیز در دوران مدرن تکامل یافته است. در گذشته، حکومت‌ها غالباً مستبد بودند و توسط یک فرد یا گروهی از مردم اداره می‌شدند. با این حال، با ظهور دموکراسی، دولت‌ها اکنون توسط شهروندان انتخاب می‌شوند و در برابر آنها پاسخگو هستند.
مفهوم #قانون نیز در دوران مدرن تغییر کرده است. در گذشته، قوانین اغلب مبتنی بر اصول دینی یا اخلاقی بوده و با مجازات اجرا می‌شدند. با این حال، در دوران مدرن قوانین بر اصول عقلانی مانند عدالت و برابری استوار است. قوانین همچنین از طریق سیستمی از دادگاه‌ها اجرا می‌شوند که انصاف و روند درست را تضمین می‌کنند.
سرانجام، مفهوم #حق در دوران مدرن دستخوش تغییرات چشمگیری شده است. در گذشته، حق، اغلب به عنوان امتیازاتی تلقی می‌شد که توسط حاکمان یا مقامات مذهبی اعطا می‌شد. با این حال، با ظهور دموکراسی و #اومانیسم، اکنون حقوق به عنوان ذاتی برای همه افراد بدون توجه به موقعیت اجتماعی یا پیشینه آنها دیده می‌شود.

برای مطالعه بیشتر می‌توانید به منابع زیر مراجعه کنید:

📚 مجموعه آثار مرحوم دکتر فیرحی

📚 مجموعه 4 جلدی فهم جامعه مدرن

نشر: آگاه

📔قانون طبیعی: مقدمه‌ای بر فلسفه قانون

مؤلف: آلساندرو پاسرین‌دنتروس
ناشر: پیلهم
مترجم: هنری ملکمی

📒مفهوم قانون

مؤلف: هربرت‌لیونل‌آدولفوس هارت
ناشر: نشر نی
مترجم: محمد راسخ